زندگینامه امام محمد باقر(ع)

نام: محمد بن علی .

کنیه: ابو جعفر و ابوجعفر اول.

القاب: باقر، شاکر، هادى، امین، شبیه - به خاطر شباهت ایشان به پیامبر اکرم(ص) -.

مشهورترین لقب آن حضرت، «باقر» است. پیامبر اکرم (ص) به واسطه جابربن عبدالله انصارى، آن حضرت را به این لقب، ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.

منصب: معصوم هفتم و امام پنجم شیعیان.

تاریخ ولادت: اول رجب سال 57 هجرى.

برخى از مورخان، ولادت ایشان را در سوم صفر سال 57 هجرى دانسته‏اند.

محل تولد: مدینه مشرفه، در سرزمین حجاز (عربستان سعودى کنونى).

نسب پدرى: امام زین‏العابدین، على بن حسین بن على بن ابى‏طالب(ع).

نام مادر: فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (ع) که مکنّى به ام‏عبدالله بود.

این بانوى ارجمند، از زنان بزرگ عصر خویش بود که امام صادق (ع) درباره شأن و منزلت او، فرمود: جده‏ام، فاطمه بنت حسن، صدیقه بود و در آل امام حسن (ع) زنى به درجه و مرتبه او نرسید.

چون نسب امام محمد باقر(ع)، هم از پدر و هم از مادر، به امام امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه زهرا(س) مى‏رسد، به ‏ایشان علوى بین علویین و فاطمى بین فاطمیین گفته مى‏شود.

مدت امامت: از زمان شهادت پدرش، امام زین العابدین (ع) در سال 95 تا سال 114 هجرى، به مدت 20 سال.

تاریخ و سبب شهادت: هفتم ذى حجه سال 114 هجرى، در سن 57 سالگى (و به قولى ربیع‏الاول یا ربیع‏الآخر سال 114 هجرى) به وسیله زهرى که ابراهیم بن ولید عبدالملک، در ایام خلافت هشام بن عبدالملک، به آن حضرت خورانید.

محل دفن: قبرستان بقیع، در مدینه مشرفه، در جوار قبر پدرش، امام زین‏العابدین (ع) و عمویش، امام حسن مجتبى (ع) و فرزندش، امام صادق (ع).

همسران: 1. ام فروه بنت قاسم. 2. ام حکیم و چند ام ولد.

فرزندان: 1. امام جعفر صادق (ع). 2. عبدالله. 3. ابراهیم. 4. عبیدالله. 5. على. 6. زینب. 7. ام سلمه.

اصحاب و یاران : تعداد اصحاب، یاران و راویان آن حضرت، بیش از آن است که بتوان نام همه آنان را در این جا آورد، به ناچار نام برخى از بزرگان آنان را ذکر مى‏کنیم:
1. زرارة بن أعین.
2. معروف بن خربوذمکى.
3. ابو بصیر اسدى.
4. فضیل بن یسار.
5. محمدبن مسلم.
6. یزید بن معاویه عجلى.

این شش نفر، در علم رجال، به «اصحاب اجماع اولى‏» شهرت یافته‏اند که فقها و حدیث‏شناسان شیعه، اتفاق‏ نظر و اجماع دارند بر صحت نقل روایت آنان از امام معصوم(ع).
7. حمران بن أعین.
8. بکیر بن أعین.
9. عبدالملک بن أعین.
10. عبدالرحمن بن أعین.
11. محمد بن اسماعیل بن بزیع.
12. عبدالله بن میمون.
13. محمد بن مروان.
14. اسماعیل بن فضل هاشمى.
15. ابو هارون مکفوف.
16. ظریف بن ناصح.
17. سعید بن ظریف.
18. اسماعیل بن جابر خثعمى.
19. عقبة بن بشیر اسدى.
20. کمیت بن زید اسدى.
21. جابر بن یزید جعفى.

زمامداران معاصر:
1. معاویة بن ابى سفیان (35- 60ق.).
2. یزید بن معاویه (60- 64ق.).
3. معاویة بن یزید (64- 64ق.).
4. عبدالله بن زبیر (64- 73ق.).
5. مروان بن حکم (64- 65ق.).
6. عبدالملک بن مروان(65- 86ق.).
7. ولید بن عبدالملک (86- 96ق.).
8. سلیمان بن عبدالملک (99-96ق.).
9. عمربن عبدالعزیز (99- 101ق.).
10. یزید بن عبد الملک (101- 105ق.).
11. هشام بن عبدالملک (105- 125ق.).

از میان خلفاى مذکور، تنها عبدالله بن زبیر، که به مدت ده سال بر حجاز و عراق حکومت کرد، از غیر بنى امیه بود و بقیه، همگى از سلسله بنى امیه و از دو تیره فرزندان ابوسفیان و فرزندان حکم بن عاص بودند و تمامى آنان جز معاویة بن یزید (معروف به معاویه ثانى) و عمربن عبدالعزیز در اذیت و آزار اهل بیت پیامبر اکرم(ص) و امامان شیعه اتفاق داشتند. 

رویدادهاى مهم:

1. حضور امام محمد باقر (ع) در واقعه کربلا، در سن چهار سالگى، به همراه پدرش، امام زین العابدین (ع) در محرم سال 61 هجرى.

2. شهادت امام زین العابدین (ع)، پدر ارجمند امام محمد باقر (ع)، در سال 95 هجرى.

3. مباحثات و احتجاجات امام محمد باقر (ع) با بزرگان مذاهب و ادیان، درباره اثبات حقانیت اهل بیت (ع).

4. ضرب سکه اسلامى، براى پول رایج خلافت اسلامى، و اسقاط سکه رومى توسط عبدالملک بن مروان، در سال 76 هجرى، با مشورت و یارى امام محمد باقر(ع). (1)

5. احضار امام محمد باقر (ع) و فرزندش، امام جعفر صادق (ع) به شام از سوى هشام بن عبدالملک.

6. تأسیس پایه‏هاى اصلى حوزه علوم اهل بیت (ع) در مدینه، و تربیت شاگردان مبرز توسط امام محمد باقر(ع).

7. مسمومیت و شهادت امام محمد باقر (ع)، درسال 114 هجرى، به دست ابراهیم بن ولید بن عبدالملک، والى مدینه، به دستور خلیفه وقت، هشام بن عبدالملک.

8. به خاک سپارى بدن مطهر امام محمد باقر (ع) در قبرستان بقیع، در مدینه، در کنار قبر پدرش، امام زین العابدین (ع) و عمویش، امام حسن مجتبى (ع)، توسط امام‏جعفر صادق (ع) و سایر بازماندگان. 

1. سیرة الأئمة الإثنى عشر، ج‏2، ص‏221. لازم به ذکر است گرچه سال ضرب سکه اسلامى، معاصر با دوران امامت حضرت امام زین العابدین (ع) بوده است، اما در همان ایام، امام محمد باقر(ع) نیز همچون پدر گرامى‏اش ملجأ علمى و دینى امت بود. به‏همین دلیل، کمک رسانى به خلیفه وقت و تشویق او در یک أمر مهم اسلامى و سیاسى و اقتصادى، توسط آن حضرت، استبعادى ندارد و یا ممکن است عمل امام محمد باقر (ع) به اشاره پدر گرامى وى امام زین‏العابدین (ع) انجام یافته باشد.

برگرفته شده از کتاب " خاندان عصمت علیهم السلام " تالیف سید تقى واردى